Londra Paktı (1915)
Londra Paktı (İtalyanca: Patto di Londra), 26 Nisan 1915 tarihinde İtalya Krallığı ile İtilaf Devletleri (Büyük Britanya, Fransa ve Rusya) arasında gizlice imzalanmış bir antlaşmadır. Bu antlaşma ile İtalya, I. Dünya Savaşı'nda İtilaf Devletleri'nin yanında yer almayı kabul etmiştir. İtalya'nın bu anlaşmaya girmesindeki temel motivasyon, savaş sonrasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan toprak elde etme arzusuydu.
Arka Plan
- yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında İtalya, Avrupa'da önemli bir güç olma arayışındaydı. Ancak, Trablusgarp Savaşı (1911-1912) gibi girişimler, İtalya'nın askeri ve ekonomik kaynaklarını tüketmişti. Savaşın başlamasıyla birlikte İtalya, başlangıçta tarafsız kalmayı tercih etti. Fakat, İtilaf Devletleri'nin cazip toprak vaatleri, İtalya'yı taraf değiştirmeye yöneltti. İtalya Başbakanı Antonio Salandra ve Dışişleri Bakanı Sidney Sonnino, gizli müzakereler yürüterek bu anlaşmayı şekillendirdiler.
Paktın Maddeleri
Londra Paktı, İtalya'ya aşağıdaki önemli toprak ve siyasi kazanımları vadediyordu:
- Trentino, Güney Tirol, Trieste, Gorizia ve Gradisca: Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan bu bölgelerin İtalya'ya verilmesi. Bu bölgeler, İtalyan nüfusunun yoğun olduğu bölgelerdi.
- Dalmaçya'nın bir kısmı: Özellikle Zara (Zadar) ve bazı adaların İtalya'ya verilmesi.
- Oniki Ada: Osmanlı İmparatorluğu'ndan 1912'de ele geçirilmiş olan bu adaların İtalya'da kalması.
- Almanya'nın Afrika kolonilerinde tazminat: Eğer İngiltere ve Fransa, Almanya'nın Afrika kolonilerini ele geçirirse, İtalya'nın da bu kolonilerden uygun bir pay alması.
- Savaş tazminatı: İtalya'nın savaşa katılımından doğacak masrafların İtilaf Devletleri tarafından karşılanması.
- Arnavutluk'un bölünmesinde söz hakkı: Arnavutluk'un geleceği konusunda İtalya'ya danışılması ve İtalya'nın bu bölgede söz sahibi olması.
- Osmanlı İmparatorluğu'nun paylaşımında söz hakkı: Eğer Osmanlı İmparatorluğu paylaşılırsa, İtalya'nın da bu paylaşımda adil bir pay alması.
Paktın Gizliliği ve İfşası
Londra Paktı, büyük bir gizlilik içinde imzalanmıştır. İtalyan halkı ve parlamentosu, anlaşmanın içeriğinden uzun süre haberdar olmamıştır. Ancak, Rus Devrimi'nden sonra Bolşevikler, Çarlık rejiminin gizli anlaşmalarını ifşa etmeye başlamış ve Londra Paktı da bu anlaşmalar arasında yer almıştır. Bu durum, İtalya'da büyük bir tartışmaya yol açmıştır.
Paktın Sonuçları
- İtalya'nın Savaşa Girişi: Londra Paktı'nın imzalanmasının ardından İtalya, 23 Mayıs 1915'te Avusturya-Macaristan'a savaş ilan etmiştir. İtalya'nın savaşa girmesi, İtilaf Devletleri'nin lehine bir denge sağlamıştır.
- Savaşın Seyri Üzerindeki Etkisi: İtalya, Avusturya-Macaristan cephesinde önemli bir yük oluşturmuştur. Ancak, İtalyan ordusunun performansı genel olarak zayıf olmuş ve İtalya, savaş boyunca beklenen başarıyı gösterememiştir.
- Paris Barış Konferansı ve Hayal Kırıklığı: Savaşın sona ermesiyle birlikte, İtalya, vaat edilen toprakları elde etmek için Paris Barış Konferansı'na katılmıştır. Ancak, İtalya'nın beklentileri tam olarak karşılanmamış, özellikle Adriyatik kıyısındaki toprak talepleri konusunda ciddi anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Bu durum, İtalya'da büyük bir hayal kırıklığına neden olmuş ve "yaralı zafer" olarak nitelendirilmiştir. Fiume Sorunu bu hayal kırıklığının bir örneğidir.
- Faşizmin Yükselişi: Londra Paktı'nın sonuçları ve İtalya'nın savaş sonrası yaşadığı hayal kırıklığı, Benito Mussolini'nin önderliğindeki faşist hareketin yükselişine zemin hazırlamıştır. Faşistler, İtalya'nın haklı taleplerinin görmezden gelindiğini savunarak milliyetçi duyguları körüklemişlerdir.
Eleştiriler
Londra Paktı, hem o dönemde hem de günümüzde çeşitli açılardan eleştirilmektedir:
- Gizlilik: Antlaşmanın gizli tutulması, demokratik süreçlere aykırı bulunmuştur.
- Toprak Vaatleri: İtalya'ya verilen toprak vaatleri, etnik ve demografik gerçeklerle tam olarak örtüşmemektedir. Bu durum, savaş sonrası dönemde sorunlara yol açmıştır.
- İtalya'nın Motivasyonu: İtalya'nın sadece toprak kazanma amacıyla savaşa girmesi, ahlaki açıdan sorgulanmıştır.
Londra Paktı, I. Dünya Savaşı'nın seyrini etkileyen ve İtalya'nın savaş sonrası siyasi ve sosyal yapısında önemli sonuçlar doğuran karmaşık bir anlaşmadır.